Eutykhes Hayatı, Eutykhes Kimdir

Eutykhes (d. y. 375 – ö. 454), heretik Monofizit öğretinin aşırı türü Eutykhesçiliği kuran Konstantinopolisli (İstanbul) başke- şiş (arkhimandrites).

Eutykhes, Patrik Aziz Kyrillos’un (ö. 444) yanında, İskenderiye Okulu’nun geleneği içinde yetişti. İsa’nın tanrısal tek bir doğası olduğunu savunurken, gerçekte Doğu’daki manastır hareketinin eğilimini yansıtıyordu. Bu nedenle, 428’de Konstantinopolis patriği olan Nestorios’un adıyla Nasturilik biçimin­de anılan akımın sözcüsü Antakya (Antiok­heia) Okulu’na karşı çıktı. Nasturi öğretisi­ne göre, Hz. İsa’nın Tanrı’nın oğlu olarak tanrısal, Meryem Ana’nın oğlu olarak da insani iki ayrı doğası vardı. Dolayısıyla Meryem Ana, Tanrı’nın annesi olamazdı. Eutykhes’in Nasturilere karşı çıkması Dorylaion (Eskişehir) piskoposu Eusebios’ un onu heretiklikle suçlamasına yol açtı (448). Bunun üzerine, Monofizitliğe karşı olan Konstantinopolis patriği Flavianos, Ka­sım 448’de Eutykhes’i Konstantinopolis’teki sürekli şinodun bir toplantısına çağırdı. Burada İsa’nın doğasına ilişkin sorunları tartışmayı reddeden Eutykhes, İsa’nın tan­rılığını ve Üçleme içindeki eşit konumunu vurgulayan I. Nikaia (İznik) Konsili’nde (325) Kilise Babaları’nın savunduğu görüşü benimsediğini öne sürdü. Eutykhes’in, İsa’ nm “önce iki, bedenleşmeden sonra bir doğası” olduğu görüşü onun Monofizit öğ­retiye getirdiği özel bir yorumdu. Bedenleşme ile İsa’nın insani doğasının tanrılaşarak tek bir tözde özümsendiğini ve İsa’nın insani doğasının öteki insanlardan farklı olduğunu öne süren bu görüş, bazı araştır­macılara Monofizit öğretinin gerçek anlatı­mı olarak görülür. Ama sinod, Eutykhes’in yaklaşımını ilahiyat açısından yetersiz buldu ve görevden alınarak aforoz edilmesine karar verdi.

Flavianos, Eutykhes’in heretik görüşlerini Papa Aziz I. Leo’ya (Büyük) bildirdi. Papa da 13 Haziran 449’da ünlü Tomus’unda (Kitap) Eutykhesçiliği mahkûm etti. Bunun üzerine Eutykhes, kendi öğretisini destekle­yen İskenderiye patriği Dioskoros’a başvur­du. Dioskoros, Doğu Roma imparatoru II. Theodosius’u ağustosta Ephesos’ta (Efes) bir konsil toplamaya ikna etti. Son­radan kararları ne Doğu, ne de Batı kiliselerince tanınan bu konsil Eutykhes’i eski görevine atadı; Flavianos’u, Eusebi­os’u ve “iki doğa” öğretisini savunanları azletti.

450’de İmparator II. Theodosius’un yerine geçen Markianos, 451’de Khalkedon (Kadı­köy) Konsili’ni topladı. Burada Eutykhes heretiklikle suçlandı ve sürgüne gönderilme­sine karar verildi. Doğu’da ve Batı’da resmî Hıristiyan öğretisinin temelini oluşturacak ortayolcu bir öğreti benimseyen bu konsile göre İsa’nın biri insani, öteki tanrısal olmak üzere yetkin ve bölünmez, ama birbirinden ayrı iki doğası vardı. Bu karardan sonra Eutykhes ortadan kayboldu, ama Monofizit görüş Doğu’da yayıldıkça onun da etkisi arttı.

Monofizit öğretinin Doğu Kilisesi içinde bundan sonra izlediği yol, belirli bir dinsel öndere duyulan saygının ya da Bizans ve Roma kiliselerinin üstünlüğüne yönelik tep­kinin sonucunda ayrı varlıklarım koruyan ulusal ve bağımsız kiliselerin (örn. Süryani Kadim Kilisesi) tarihiyle iç içe geçmiştir.